Ηγουμενίτσα
Η Ηγουμενίτσα είναι μια σχετικά καινούρια πόλη που ανοικοδομήθηκε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, αν και υπήρχε και στα παλιά χρόνια σαν ψαροχώρι. Επί Τουρκοκρατίας ήταν το επίνειο μιας μικρής κοινότητας με το όνομα Γράβα. Το 1913 απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και το 1938 οπότε ιδρύθηκε ο νομός Θεσπρωτίας, έγινε πρωτεύουσά του.
Είναι μια όμορφη πόλη 15.000 κατοίκων και συνδυάζει το πράσινο των δέντρων με το γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας γιατί απλώνεται κάτω από ένα καταπράσινο δάσος και μπροστά βρέχεται από τα βαθυγάλανα νερά του Ιονίου Πελάγους. Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας αποτελεί συνδετικό κρίκο της Ελλάδας με την Ευρώπη. Αυτό την καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς κόμβους της χώρας.
Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας χρησιμοποιήθηκε κατά την Τουρκοκρατία –μετά πιθανότατα από εκβάθυνση της εισόδου του- ως αγκυροβόλιο του τουρκικού στόλου. Οι Ενετοί επέστρεψαν το 1718 και παρέμειναν μέχρι την κατάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας το 1797. Το 1798 ο Αλή Πασάς, αφού νίκησε τους Γάλλους, κατέλαβε το Βουθρωτό, την Ηγουμενίτσα, την Πρέβεζα και τη Βόνιτσα.
Η πόλη συνδέεται ακτοπλοϊκά με τους Παξούς, την Κέρκυρα την Πάτρα και λιμάνια της Ιταλίας όπως το Μπάρι, το Πρίντεζι, η Βενετία και η Ανκόνα.
Κάστρο Ηγουμενίτσας
Ένα σχετικά άγνωστο κάστρο τα απομεινάρια του οποίου κρύβονται μέσα στο δασύλλιο της Ηγουμενίτσας. Κτίστηκε από τους Ενετούς μάλλον στις αρχές του 15ου αιώνα και καταστράφηκε από τους ίδιους στο τέλος του 17ου αιώνα.
Το 1294 ο Δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος (1271-1296) έδωσε τμήμα της Θεσπρωτίας (Βουθρωτό, Ηγουμενίτσα, Σύβοτα) ως προίκα στη θυγατέρα του Θαμάρ για το γάμο της με τον Πρίγκιπα Φίλιππο Ανδεγαυό του Τάραντα.
Εκατό χρόνια αργότερα οι Ενετοί κατέλαβαν τα παράλια της Θεσπρωτίας δημιουργώντας βάσεις στη Σαγιάδα, το Φανάρι και την Πάργα. Από τότε και για πολλούς αιώνες τα παράκτια φρούρια της Θεσπρωτίας παρέμειναν τα προκεχωρημένα φυλάκια των Ενετών στην Ηπειρωτική Ελλάδα και δυτική πύλη της χώρας. Την περίοδο αυτή χτίστηκε πιθανότατα και το κάστρο της Ηγουμενίτσας.
Η Θεσπρωτία, λόγω των ενετικών φρουρίων, αντιστάθηκε στους Τούρκους, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ήπειρο και γι’ αυτό οδηγήθηκε κατά ένα μέρος στον βίαιο εξισλαμισμό. Και στη συνέχεια στον εξαλβανισμό λόγω της σημαντικής θέσης των Αλβανών στο σύστημα της Οθωμανικής κυριαρχίας.
Από το 1452 οπότε εισέβαλε στη Θεσπρωτία ο Μεχμέτ Χατζή μπέης, έχουμε συνεχείς συγκρούσεις Τούρκων και Ενετών (μαζί με Κερκυραίους και Χειμαρριώτες) στα παράλια της Θεσπρωτίας. Σε μια από αυτές, το 1685, ο Μοροζίνι ανατίναξε το κάστρο της Ηγουμενίτσας, αφού προηγουμένως μετέφερε τα 12 κανόνια του στην Κέρκυρα. Αυτό ήταν και το τέλος του κάστρου της Ηγουμενίτσας.